|
|
Berlin-Spandau – Siemensstadt ( C – E )
PLZ 13629
Das Siemens-Ehrenmal wurde für die 2.989 im 1. Weltkrieg auf dem "Felde der Ehre" gebliebenen
Siemens-Beschäftigten gestaltet.
Das Ehrenmal befindet sich an der Nonnendammallee, Ecke
Rohrdamm, auf dem südöstlichen Vorplatzbereich des Verwaltungsgebäudes der Siemens AG.
Die
fast ebenmäßig angeordnete Anlage des Siemens-Ehrenmals besteht aus einer abgesenkten, 24 x 28 m
großen Platzfläche aus Granit, die eine niedrige Umfriedung aus Muschelkalkstein mit
Hintermauerungssteinen begrenzt. Der tiefer gelegene Gedenkplatz selbst ist über sechs Stufen von der
Nonnendammallee aus zugänglich. An drei der vier Innenseiten steht von links beginnend: "
IM WELTKRIEG 1914-18 LIESSEN IHR LEBEN FÜR DAS VATERLAND 2989 KAMERADEN AUS DEN SIEMENSWERKEN / IHRE NAMEN
SIND HIER VEREWIGT"
Auf insgesamt 118 aneinander gereihten, gusseisernen Tafeln sind in erhöhten
Großbuchstaben alphabetisch geordnet 2.989 Namen und die zugehörigen Todesdaten bzw. nur das Todesjahr
aufgeführt. Auf der Platzmitte liegt auf einer niedrigen, 2,2 x 3,3 m großen sarkophagähnlichen
Muschelkalkplatte ein mittelalterlich gestaltetes Bronzeschwert. Die Plattenwände tragen die Umschrift:
"DEN UNVERGESSENEN KAMERADEN DIE IM WELTKRIEG DEN HELDENTOD STARBEN / DAS HAUS SIEMENS"
Am südwestlichen Rand der Umfriedung erhebt sich eine 16 m hohe rechteckige Stele aus Muschelkalkstein. Auf
ihrer Vorderseite ist in Flachrelief die Jahreszahl "1914", ein Eichenblatt, sowie die Jahreszahl
"1918" und darunter ein Eisernes Kreuz gearbeitet. Die Pfeilerspitze schmückt ein aus Bronze
getriebener 2,43 m hoher Adler mit einer Flügelspannweite von 3,30 m.
weitere Namen
A
B
F - G
H - J
K
L
M
N - Q
R
S - Sch
Se - Sz
T - V
W - Z
Inschriften:
An einer der Wandtafeln: IM WELTKRIEG 1914-18 LIESSEN IHR LEBEN FÜR DAS VATERLAND 2989 KAMERADEN AUS
DEN SIEMENSWERKEN / IHRE NAMEN SIND HIER VEREWIGT
An den Plattenwänden der großen
Muschelkalkplatte in der Mitte der Anlage: DEN UNVERGESSENEN KAMERADEN DIE IM WELTKRIEG DEN HELDENTOD
STARBEN / DAS HAUS SIEMENS
An der Großen Säule mit dem Adler steht untereinander:
1914 (Eichenlaub) 1918
|
Namen der Gefallenen:
1. Weltkrieg
Name
|
Vorname
|
Todesdatum & Ort
|
Bemerkungen
|
CAROW
|
Rudolf
|
11.11.1914
|
Tafel 3
|
CHABROWSKI
|
Paul
|
11.03.1915
|
Tafel 26
|
CHARLIER
|
Alfred
|
04.09.1918
|
Tafel 100
|
CHRIST
|
Fritz
|
20.03.1916
|
Tafel 60
|
CIESLICK
|
Otto
|
01.10.1914
|
Tafel 3
|
CLAUSIUS
|
Willi
|
08.08.1918
|
Tafel 100
|
CLAUSS
|
Albert Georg
|
23.07.1916
|
Tafel 60
|
CLEMENS
|
Karl
|
??.??.1918
|
Tafel 100
|
CRAATZ
|
Willi
|
18.05.1917
|
Tafel 84
|
CRAMER
|
Max
|
02.09.1918
|
Tafel 100
|
CUNO
|
Walter
|
27.03.1918
|
Tafel 100
|
CWOJDZINSKI
|
Paul
|
??.??.1918
|
Tafel 100
|
CYRIACI
|
A.
|
07.11.1918
|
Tafel 100
|
CZEKALLA
|
Walter
|
23.08.1916
|
Tafel 60
|
CZEKALLA-KOTZEK
|
Josef
|
06.03.1917
|
Tafel 84
|
CZULIUS
|
Anton
|
08.07.1918
|
Tafel 100
|
CZYSCHKE
|
Karl
|
23.08.1914
|
Tafel 3
|
DABERKOW
|
Walter
|
15.03.1916
|
Tafel 60
|
DAECKE
|
Johannes
|
07.07.1918
|
Tafel 100
|
DAHL
|
Josef
|
21.09.1914
|
Tafel 3
|
DAHLMANN
|
Herman
|
??.??.1915
|
Tafel 26
|
DALCHAU
|
Friedrich
|
03.??.1916
|
Tafel 60
|
DAME
|
Otto
|
26.08.1915
|
Tafel 26
|
DAMM
|
Rudolf
|
21.05.1916
|
Tafel 60
|
DAMMASCH
|
Ewald
|
04.07.1916
|
Tafel 60
|
DAMNITZ
|
Erich
|
14.07.1917
|
Tafel 84
|
DÄMPFLING
|
Wilhelm
|
26.08.1914
|
Tafel 3
|
DAMPKE
|
Gustav
|
20.12.1914
|
Tafel 3
|
DAMS
|
Friedrich
|
04.10.1917
|
Tafel 84
|
DAMS
|
Julius
|
15.06.1915
|
Tafel 27
|
DANNEHL
|
Fritz
|
Verm. 1915
|
Tafel 27
|
DANNINGER
|
Karl
|
18.09.1918
|
Tafel 100
|
DASE
|
Karl
|
20.04.1917
|
Tafel 84
|
DASSE
|
Ludwig
|
23.07.1917
|
Tafel 84
|
DAUCHER
|
Valentin
|
??.??.1915
|
Tafel 27
|
DÄUFEL
|
Johann
|
28.10.1917
|
Tafel 84
|
DÄUFEL
|
Johann
|
03.10.1914
|
Tafel 3
|
DAUSCHER
|
Georg
|
06.10.1916
|
Tafel 60
|
DAUVEN
|
Johann
|
30.09.1914
|
Tafel 4
|
DAVID
|
Friedrich
|
15.09.1918
|
Tafel 100
|
DAVID
|
Walter
|
08.05.1916
|
Tafel 60
|
DEBRAY
|
Eduard
|
??.10.1915
|
Tafel 27
|
DEICKE
|
Wilhelm
|
09.11.1916
|
Tafel 60
|
DEISINGER
|
Michel
|
01.08.1917
|
Tafel 84
|
DEMPEWOLF
|
Heinrich
|
15.06.1915
|
Tafel 27
|
DENECKE
|
Paul
|
??.??.1916
|
Tafel 60
|
DENNERLEIN
|
Georg
|
09.05.1915
|
Tafel 27
|
DENZINGER
|
Hans
|
17.07.1917
|
Tafel 84
|
DEPPNER
|
Paul
|
15.06.1915
|
Tafel 27
|
DEPTA
|
Johann
|
Verm. 1916
|
Tafel 60
|
DEPTUISKI
|
Joseph
|
01.11.1914
|
Tafel 4
|
DESCHAU
|
Willi
|
05.08.1916
|
Tafel 60
|
DETZER
|
Theodor
|
08.11.1914
|
Tafel 4
|
DETZNER
|
Walter
|
09.03.1916
|
Tafel 60
|
DEUFRAINZ
|
Paul
|
??.??.1915
|
Tafel 27
|
DEVEER
|
Paul
|
30.03.1918
|
Tafel 100
|
DEWITZ
|
Hans
|
01.08.1915
|
Tafel 27
|
DICKFACH
|
Paul
|
??.??.1916
|
Tafel 60
|
DIECKHOFF
|
Willi
|
04.12.1915
|
Tafel 27
|
DIEDRICH
|
Max
|
15.09.1914
|
Tafel 4
|
DIEDRICH
|
Otto
|
11.11.1914
|
Tafel 4
|
DIENSBERG
|
Eduard
|
09.09.1917
|
Tafel 84
|
DIEPOLT
|
Hans
|
15.04.1916
|
Tafel 60
|
DIETL
|
Michael
|
27.03.1918
|
Tafel 100
|
DIETMAR
|
Georg
|
16.03.1916
|
Tafel 60
|
DIETRICH
|
Adolf
|
25.05.1915
|
Tafel 27
|
DIETRICH
|
Karl
|
??.??.1915
|
Tafel 27
|
DIETRICH
|
Otto
|
11.11.1914
|
Tafel 4
|
DIEZEL
|
Georg
|
17.12.1914
|
Tafel 4
|
DILL
|
Christian
|
15.12.1914
|
Tafel 4
|
DILLAN
|
Georg
|
25.05.1916
|
Tafel 60
|
DIMME
|
Paul
|
23.10.1914
|
Tafel 4
|
DIRKS
|
Max
|
02.06.1915
|
Tafel 27
|
DITTMANN
|
Max
|
23.12.1917
|
Tafel 84
|
DOBRINDT
|
Rudolf
|
09.11.1916
|
Tafel 61
|
DOERFLING
|
Bernhard
|
30.04.1918
|
Tafel 101
|
DÖHRING
|
Otto
|
09.08.1916
|
Tafel 61
|
DOLDISSEN
|
Wilhelm
|
18.12.1915
|
Tafel 27
|
DOLLHOPF
|
Wilhelm
|
15.08.1918
|
Tafel 101
|
DOMAGALSKI
|
Theoph.
|
11.02.1915
|
Tafel 27
|
DOMINIK
|
Christian
|
24.10.1918
|
Tafel 101
|
DOMMRÖSE
|
Heinrich
|
24.09.1915
|
Tafel 27
|
DOMNICK
|
Willy
|
01.09.1918
|
Tafel 101
|
DOMSCHEIT
|
Karl
|
10.04.1918
|
Tafel 101
|
DÖNIG
|
Karl
|
02.05.1915
|
Tafel 27
|
DORENDORF
|
Otto
|
30.10.1917
|
Tafel 84
|
DORN
|
Fritz
|
09.09.1915
|
Tafel 27
|
DORN
|
Georg
|
15.07.1918
|
Tafel 101
|
DORNAUER
|
Johann
|
22.09.1916
|
Tafel 61
|
DORNBERGER
|
Joh.
|
Verm. 1916
|
Tafel 61
|
DÖRR
|
Konrad
|
22.10.1914
|
Tafel 4
|
DOTZAUER
|
Johann
|
03.10.1914
|
Tafel 4
|
DOUBLON
|
Friedrich
|
29.08.1914
|
Tafel 4
|
DRAMBURG
|
Emil
|
06.07.1916
|
Tafel 61
|
DRECHSEL
|
Richard
|
21.05.1916
|
Tafel 61
|
DRECHSLER
|
R.
|
08.08.1917
|
Tafel 84
|
DREESE
|
Hermann
|
22.01.1915
|
Tafel 27
|
DRIESSLEIN
|
Karl
|
06.04.1916
|
Tafel 61
|
DRIEST
|
Erich
|
??.05.1917
|
Tafel 84
|
DUCH
|
Georg
|
30.04.1917
|
Tafel 84
|
DÜHMERT
|
Robert
|
08.10.1914
|
Tafel 4
|
DÜMANN
|
|
15.09.1914
|
Tafel 4
|
DUMMLER
|
Josef
|
08.09.1916
|
Tafel 61
|
DÜRING
|
Johann
|
Verm. 1916
|
Tafel 61
|
DÜRNFELD
|
Karl
|
21.01.1915
|
Tafel 27
|
DÜRR
|
Georg
|
04.09.1914
|
Tafel 4
|
DÜRR
|
Leonhard
|
26.09.1916
|
Tafel 61
|
DÜRRENFELD
|
Karl
|
30.08.1914
|
Tafel 4
|
DÜRSCHNER
|
Adam
|
19.06.1915
|
Tafel 27
|
DÜRSCHNER
|
Hans
|
Verm. 1915
|
Tafel 27
|
DURST
|
Otto
|
17.07.1916
|
Tafel 61
|
DÜSTERDICK
|
Wilhelm
|
30.04.1918
|
Tafel 101
|
DYHR
|
Erich Dr. Ing.
|
09.04.1918
|
Tafel 101
|
DZIALLAS
|
Ernst
|
??.10.1915
|
Tafel 27
|
DZICK
|
Wilhelm
|
01.10.1915
|
Tafel 27
|
DZIOCK
|
Wilhelm
|
22.04.1915
|
Tafel 27
|
EBEL
|
Fritz
|
24.08.1914
|
Tafel 4
|
EBELING
|
Carl
|
??.??.1918
|
Tafel 101
|
EBELT
|
Otto
|
23.07.1915
|
Tafel 27
|
EBERLEIN
|
Pankraz
|
13.01.1916
|
Tafel 61
|
EBERLEIN
|
Walter
|
31.07.1915
|
Tafel 28
|
EBERT
|
Fritz
|
04.04.1916
|
Tafel 61
|
EBIGT
|
Rudolf
|
Verm. 1917
|
Tafel 84
|
EBINGER
|
Otto
|
06.08.1916
|
Tafel 61
|
ECKERT
|
Fritz
|
17.09.1918
|
Tafel 101
|
ECKERT
|
Wilhelm
|
29.09.1916
|
Tafel 61
|
ECKERT
|
Wilhelm
|
??.??.1915
|
Tafel 28
|
ECKSTÄDT
|
Otto
|
26.08.1915
|
Tafel 28
|
ECKSTEIN
|
Friedrich
|
11.11.1915
|
Tafel 28
|
ECKSTEIN
|
Wilhelm
|
24.08.1914
|
Tafel 4
|
ECKWERTH
|
Stephan
|
15.05.1915
|
Tafel 28
|
EDEL
|
Hans
|
27.12.1914
|
Tafel 4
|
EDNER
|
Otto
|
04.01.1919
|
Tafel 101
|
EFFNER
|
Hans
|
??.09.1917
|
Tafel 84
|
EGENBERGER
|
Johann
|
18.10.1918
|
Tafel 101
|
EGER
|
William
|
03.06.1918
|
Tafel 101
|
EGERER
|
Johann
|
30.10.1918
|
Tafel 101
|
EGGERLING
|
Otto
|
06.04.1918
|
Tafel 101
|
EHARD
|
Emeran
|
31.07.1918
|
Tafel 101
|
EHLER
|
H.
|
19.08.1915
|
Tafel 28
|
EHLERT
|
Artur
|
??.??.1915
|
Tafel 28
|
EHLERT
|
Conrad
|
15.11.1916
|
Tafel 61
|
EHLERT
|
Johannes
|
27.08.1915
|
Tafel 28
|
EHLERT
|
Max
|
18.07.1915
|
Tafel 28
|
EHRENBERG
|
Herrmann
|
04.04.1916
|
Tafel 61
|
EHRENBERG
|
Willy
|
18.10.1915
|
Tafel 28
|
EHRICH
|
Willy
|
25.10.1914
|
Tafel 4
|
EHRKE
|
Wilhelm
|
12.03.1915
|
Tafel 28
|
EICHENHOFER
|
Gottlieb
|
10.10.1914
|
Tafel 4
|
EICHHORN
|
Adolf
|
18.10.1916
|
Tafel 61
|
EICHLER
|
Johann
|
24.02.1915
|
Tafel 28
|
EILTS
|
Friedrich
|
31.07.1915
|
Tafel 28
|
EINFELD
|
Willi
|
??.??.1915
|
Tafel 28
|
EISMANN
|
Alfred
|
13.04.1915
|
Tafel 28
|
ELBELL
|
Paul
|
15.10.1918
|
Tafel 101
|
ELERTSEN
|
Hans
|
05.08.1915
|
Tafel 28
|
ELFNER
|
Stephan
|
??.??.1917
|
Tafel 84
|
ELIAS
|
Johann
|
23.11.1915
|
Tafel 117
|
ELPEL
|
Alb.
|
26.12.1914
|
Tafel 4
|
ELSTER
|
Felix
|
17.07.1916
|
Tafel 61
|
ELSTERMANN
|
Otto
|
Verm. 1914
|
Tafel 4
|
EMIG
|
Robert
|
21.08.1915
|
Tafel 28
|
EMLER
|
Karl
|
??.??.1915
|
Tafel 28
|
EMMERICH
|
Paul
|
03.11.1914
|
Tafel 4
|
EMMERLING
|
Christian
|
20.08.1914
|
Tafel 4
|
ENDERWITZ
|
Fritz
|
25.10.1918
|
Tafel 117
|
ENDRES
|
Friedrich
|
Verm. 1918
|
Tafel 101
|
ENDRUWEIT
|
Karl
|
??.??.1918
|
Tafel 101
|
ENGEL
|
Alfred
|
04.02.1917
|
Tafel 85
|
ENGEL
|
Andreas
|
02.10.1915
|
Tafel 28
|
ENGEL
|
August
|
01.09.1916
|
Tafel 61
|
ENGEL
|
Bruno
|
08.09.1916
|
Tafel 117
|
ENGEL
|
Ewald
|
01.10.1915
|
Tafel 28
|
ENGEL
|
Ferdinand
|
06.10.1915
|
Tafel 28
|
ENGEL
|
Friedrich
|
21.10.1917
|
Tafel 85
|
ENGEL
|
Fritz
|
Verm. 1914
|
Tafel 4
|
ENGEL
|
Kurt
|
26.04.1917
|
Tafel 85
|
ENGEL
|
Peter
|
02.12.1917
|
Tafel 85
|
ENGELBRECHT
|
Andreas
|
01.07.1916
|
Tafel 61
|
ENGELHARD
|
Willibald
|
12.09.1914
|
Tafel 5
|
ENGELHARDT
|
Christ.
|
01.11.1915
|
Tafel 28
|
ENGELHARDT
|
Johann
|
05.11.1914
|
Tafel 5
|
ENGELHARDT
|
Johann
|
??.??.1914
|
Tafel 5
|
ENGLISCH
|
Artur
|
31.08.1916
|
Tafel 61
|
ENSSLIN
|
Karl
|
Verm. 1915
|
Tafel 28
|
ERBRICH
|
Kurt
|
24.08.1915
|
Tafel 28
|
ERFURT
|
Heinrich
|
15.06.1916
|
Tafel 61
|
ERMEL
|
Franz
|
??.09.1916
|
Tafel 61
|
ERNST
|
Max
|
05.04.1917
|
Tafel 85
|
ERNST
|
Max
|
04.10.1915
|
Tafel 28
|
ERTEL
|
Georg
|
??.??.1915
|
Tafel 28
|
ESSLINGER
|
Franz
|
29.06.1916
|
Tafel 61
|
EUBEL
|
Arthur
|
05.10.1918
|
Tafel 101
|
EWERLING
|
Eduard
|
12.09.1914
|
Tafel 5
|
EWERS
|
Friedrich
|
??.09.1914
|
Tafel 5
|
EYMER
|
Paul
|
21.02.1915
|
Tafel 29
|
Datum der Abschrift: 22.05.2011
Beitrag von: Rolf Witt
Foto © 2011 Rolf Witt
|